طالبان چگونه بعد از 20 سال دوباره قدرت گرفت؟ - مسافرت رو

به گزارش خبرنگاران، در اواخر ماه ژوئن سال جاری میلادی، جامعه اطلاعاتی آمریکا در یک برآورد اطلاعاتی اعلام کرد که شش ماه پس از خروج نیرو های آمریکایی و ناتو از افغانستان، احتمال می رود که دولت افغانستان سقوط کند. این جمع بندیِ جامعه اطلاعاتی آمریکا قویا در نقطه مقابل تحلیل های خوش بینانه ای بود که دستگاه های اطلاعاتی آمریکا، پیشتر در مورد تبعات خروج آمریکا از افغانستان ارائه کرده بودند. در شرایط فعلی، طالبان توانسته بر بخش های قابل توجهی از شمال افغانستان تسلط یابد و شهر های بزرگ افغانستان نظیر قندهار را هم به کنترل خود درآورد. نیرو های امنیتی افغانستان هم اغلب بدون درگیری های قابل توجهِ نظامی، تسلیمِ پیشروی های طالبان شده اند.

بر اساس برخی ارزیابی های بین المللی (مخصوصا ارزیابی هایی که از سوی تیم نظارت و رصدِ تحریم های افغانستان در سازمان ملل متحد ارائه شده است)، گروه طالبان در شرایط کنونی بیش از 70 درصد از قلمرو افغانستان (خارج از منطقه ها شهری این کشور) را در کنترل خود دارد. این گروه همچنین بر بیش از نیمی از مراکز دولتیِ منطقه ای افغانستان هم کنترل مستقیم دارد.

لرزش های حاصل از پیروزی های اخیر طالبان در افغانستان، در برهه کنونی در کل منطقه احساس می شود. به نام مثال، در منطقه های که تنها چهار ساعت با دوشنبه مرکز تاجیکستان فاصله دارند، درگیری های شدیدی رخ داده است. در 20 ژوئن سال جاری میلادی، شبه نظامیان طالبان که در شمال افغانستان حضور دارند، نیرو های دولتی افغانستان را در قندوز محاصره کردند. این شهر، ششمین شهر بزرگ افغانستان با بیش از 300 هزار نفر جمعیت است. سپس در 22 ماه ژوئن سال جاری میلادی، طالبان پاسگاه و گذرگاه مرزی موسوم به شیرخان بندر که در منطقه مرزی افغانستان و تاجیکستان واقع شده را بدون هرگونه درگیری نظامی تصرف کردند.

چرا برخی می گویند، طالبان تغییر کرده است؟

حشمت الله فلاحت پیشه رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم در گفتگو با خبرنگاران با اشاره به اینکه در داخل کشور از همان ابتدای پیشروی طالبان در خاک افغانستان، برخی در داخل در پی تطهیر طالبان بودند، گفت: درحال حاضر با توجه به اینکه نمی توان بدون توجه به عقبه طالبان ولاپوشانی کردن گذشته این گروه، اقداماتش را تحلیل کرد، بنابراین چنین اظهاراتی که در مورد عوض شدن رویکرد طالبان گفته می شود به اعتقاد بنده یک تحلیل یک بعدی بوده و بسیار خام است.

وی با تاکید بر اینکه برای تحلیل عملکرد طالبان باید به سه مولفه توجه کرد، گفت: طالبان از حدود چهار سال گذشته به نام بازیگر غالب در تحولات افغانستان شناخته شده و بعد از خروج آمریکا هم از افغانستان، هم این گروه قدرت بیشتری گرفته، در این رابطه باید سه مولفه ایدئولوژی حاکم بر رفتار طالبان، سربازگیری طالبان از دل مردم افغانستان و حتی همسایگان و نوع راهبرد سیاسی امروز طالبان را برای تحلیل رفتار این گروه مورد توجه قرار داد.

فلاحت پیشه با اشاره به اینکه مذاکرات صلح با طالبان در قطر از سوی دولت ترامپ به نوعی به رسمیت شناختن این گوره از طریق آمریکایی ها بود، اضافه کرد: بعد از آن مذکرات، طالبان با بازیگران منطقه ای و جهانی که بر تحولات افغانستان اثر دارند، گفتگو های خود را آغاز کرد و تا به امروز هم با ترکیه، ایران و روسیه این مذاکرات اجرا شده است، هرچند که طالبان در مذاکرات خود با کشور های مورد اشاره اعلام می کند که در راهبرد سیاسی خود تجدید نظر کرده، اما در عرصه میدانی واقعیات دیگری در حال رخ دادن است.

این کارشناس با اشاره به اینکه تا اینکه عملیات های اخیر طالبان نشان داد که شبه نظامیان این گروه همچنان به اعمال وحشیانه گذشته خود ادامه می دهند، یادآور شد: هرچند سران این گروه اعلام می کنند که طالبان امروز با طالبان گذشته تقاوت های بسیاری دارد و به نوعی خیلی از رفتار های خود را تعدیل کرده است، اما در بدنه طالبان همچنان افراد این گروه، اعمال خشونت بار خود نسبت به زنان را ادامه می دهند و با زور اسلحه در حال پیشروی هستند، از سویی طالبان نسبت به حفظ حقوق زنان، آزادی رسانه ها، آزادی های فردی و اجتماعیی و... همچنان دیدگاه های افراطی خود را دارد.

وی اضافه کرد: در حالی که اعمال خشونت باری که افراد طالبان انجام می دهد، کماکان ادامه دارد، اما سران این گروه مسئولیت جنایاتی که بدنه خود انجام می دهند را به عهده نمی گیرند و در جهت تطهیر چهره شکل گرفته از طالبان حرکت می کنند، ذکر این نکته ضروری است که ایدئولوژی یک گروه افراطی هیچ زمانی از بین نمی رود، شاید آن تفکر تضعیف شود، اما آن ایدوئولوژی به هیچ نام نابود نخواهد شد.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در حال حاضر طالبان با دو مولفه جانی دوباره گرفته است، ادامه داد: در مرحله اول ایدئولوژی حاکم بر طالبان که برگرفته از تفکرات سلفی افراطی است، قدرت ایدئوژیک این گروه را از طریق 2500 مدرسه علوم دینی سلفی گری که طالب تربیت می کند، را توانسته باز تولید کند، طالبان از کودکی بر روی افکار و عقاید افراد خود کار می کند، تا آن ها را برای مبارزه در راه اهداف خود تربیت کند.

وی اضافه کرد: در وهله دوم هم 75 هزار نظامی طالبان که در همین مدارس دینی آموزش عقیدتی دیده اند، آموزش نظامی را هم فرا گرفته و در حال حاضر به نام بازوی شبه نظامی طالبان با زور اسلحه در حال پیشروی در خاک افغانستان هستند، به طوری که در حال حاضر حدود 80 درصد خاک افغانستان در اشغال طالبان واقع شده است.

فلاحت پیشه با اشاره به اینکه قدرت گیری طالبان در افغانستان برای کشور ما می تواند دارای تبعاتی باشد، خاطر نشان کرد: در حال حاضر سلفی گری عربی و سلفی گری شبه قاره در اطراف کشورمان ریشه دوانده که این موضوع بسیار پراهمیت است، بنابراین بر اساس این واقعیات باید در مورد طالبان سخن گفت، این در حالی است که طالبان در سال 1373 و در کویته پاکستان از طریق چهار افسر اطلاعاتی ارتش پاکستان و با حمایت تفکرات افراطی سلفی گرب عربی شکل گرفت و تا کنون هم سند جدیدی در مورد تشکیل طالبان منتشر نشده است، بنابراین اینکه فکر کنیم طالبان تغییر پیدا کرده، حرف بسیار غلطی است، از سویی باید به این نکته توجه کنیم، زمانیکه گروهی با زور اسلحه اقدام به تصاحب قدرت میکنند، این قدرت ناپدار و موقتی است و دوامی نخواهد داشت.