آیا می توانیم با هم زندگی کنیم؟، زیستن در دنیا چند فرهنگی - مسافرت رو

دنیا ابزارها و دنیا نمادها

پیش از ورود به بخش ­بندی کتاب نویسنده در پیشگفتاری مفصل هدف و فرایند فکری خود را برای خوانندگان شرح می­ دهد: تفکر درباره جوامع معاصر زیر سیطره دو موضوع عمده واقع شده است که به ترسیم آن­ها خواهیم پرداخت: جدایی فراینده دنیا ابزارها از دنیا نمادها یا به عبارتی دنیا اقتصاد از دنیا فرهنگ و دوم قدرت فزاینده افدامات راهبردی که در میان پوچی سیاسی و اجتماعی، نه به دنبال ایجاد نظم اجتماعی، بلکه در پی تسریع تعییر و جابه جایی یا گردش در سرمایه، کالا، خدمات و اطلاعات است... بنابراین با توجه به دو موضوع عمده یادشده ما باید به دنبال نیرویی باشیم که از یک سو بتواند اقتصاد و فرهنگ را دوباره با هم سازش دهد و از دیگر سود با قدرت این استراتژیست ­ها مقابله کند.

ساخت خویش

همانطور که اشاره شد تورن بخش نخست کتاب را ساخت خویش نام گذاری نموده و در فصل­ های نامدرن­ سازی، سوژه، جنبش­ های اجتماعی و مدرنیته متقدم، میانی و متاخر به مفاهیم دخیل در این ساختن خویش پرداخته است. او در شرح این بخش در پیشگفتار می ­گوید: انگاره نخست که موضوع اصلی بخش نخست کتاب است، نتیجه مستقیم نوعی وارفتگی است؛ آنجه من بر آن نام نامدرن سازی نهاده ­ام. انگاره نخست این است که تنها در برنامه زندگی شخصی می توان ابزار مندی و هویت مندی دنیا ابزارها و دنیا نمادها را با هم سازش داد... در دنیای که تغییر وجه دائمی و مهارناپذیر آن است، کوشش فردی برای تبدیل تجربه های زیسته به یک شخصیت خود ساخته که در قامت کنشگر تجلی می یابد، تنها نقطه اتکای ثابت محسوب می گردد تورن در این بخش نقطه شروع خود را شرایط کنونی حاصل از مدرن شدن می­ گذارد و ما را با هم همان مفهوم وارفتگی که اشاره شد، عجین می ­کند: هر چه بیشتر با دنیایی که در فراوری، مصرف و اطلاعات دنیای می گردد سر و کار پیدا می کنیم، بیشتر حس می کنیم نیازمند یافتن نقطه ثابت در زندگی شخصی خود هستیم تا با ایستادن برآن در گردباد پیغام های اغوا گر و غیر بشری جامعه توده ­ای رها نشویم.

او در ادامه به این موضوع می پردازد که چطور از الگوهای کلاسیک مدرنیته عبور نموده ­ایم و با افول نهادها با مدرنیته در بحران و مدرنیته دگرگون شده روبرو شده ­ایم. او در سرانجام فصل نامدرن سازی پرسش مهمی را مطرح می­ کند: اکنون زمان کار است، باید به این معما پاسخ داد: چگونه می­ توانیم با تفاوت­ هایمان کنار هم زندگی کنیم؟ هویت­ های فردی و جمعی به نحوی روزافزون رادیکال می شوند. چگونه می توان آن ها را با موفقیت خرد ابزاری همساز کرد؟ در راستای این پرسش است که این جامعه شناس فرانسوی به سراغ یکی از مهم ترین و در عین حال پیچیده ­ترین مفاهیم فلسفی ـ اجتماعی یعنی سوژه می رود و به شکل مفصل آن را در ارتباط با مفاهیم مشابه می ­کاود: این گونه نیست که سوژه بین اندیشه مذهبی و اعتقادات فایده­ گرا و اثبات گرای پیشرفت قرار داشته باشد، بلکه موجودیتی خود مرکز است و کوشش می نماید در عین این که این دو دنیا را با هم سازگار می­ کند، دربرابر هر دوی آن­ها نیز مقاومت کند او در ادامه و در شرح سوژه جمعی به آنالیز جنبش ­های اجتماعی می پردازد و این جنبش ها را در ابعاد مختلف چون فرهنگی و انقلاب وا می کاود و اعلام می ­کند اکنون جنبش های اجتماعی از ماهیت پیشینی خود خالی شده اند. در سرانجام این فصل تورن به شرح سه گانه مدرنیته متقدم، میانی و متاخر پرداخته و ریشه های تاریخی مدرنیته و فرایند تغییر آن را برای مخاطب شرح و ارتباط فرهنگی و اجتماعی را هم در این بستر شرح می دهد.

زندگی با هم

نویسنده بخش دوم کتاب را با عنوان زندگی با هم از بخش نخست جدا می ­کند. در بخش نخست تمرکز بر سوژه و فردیت فرد در این تغییرات حاصل از مدرینته و مراحل چندگانه آن در همراهی با سیاست و تکنولوژی شرح داده شد و اینک نویسنده در پی پاسخ به این پرسش مهم است که آیا می ­توانیم با هم زندگی کنیم؟ تورن در پیشگفتار کتاب در شرح بخش دوم می­ گوید: بخش دوم کتاب عمدتا به این می ­پردازد که چگونه می­ توان این اصل غیراجتماعی را برای بازسازی زندگی اجتماعی به کار برد... چگونه می ­توانیم در جامعه ه­ایی با هم زندگی کنیم که به نحوی فزاینده میان شبکه­ هایی تقسیم شده است که ما را ابزاری می­ نمایند و جماعت ­هایی که ما را زندانی می ­نمایند و از ارتباط با هم باز می­ دارند؟ چهار فصل بخش دوم همگی بر یک هدف واحد پیش می فرایند یعنی همانطور که خود تورن اشاره می نماید ستیزی بی وقفه در دو جبهه. از یک سو ستیز با ایدئولوژی­ های جماعتی و از سوی دیگر ایدئولوژی نولیبرال که جوامع را از درون بازارها و شبکه­ های دنیای شده مستحیل نموده است. او تاکید می نماید که در این میان موضعی انتقادی ندارد بلکه در پی ساختن سوژه شخصی و نشان دادن مقاومت، امید و ناکامی­ های آن است.

متناسب با همین رویه است که تورن در فصل پنجم کتاب به شرح جامعه چندفرهنگی می پردازد. او در این فصل اگر بخواهیم به صورت کلی بگوییم در پی نشان دادن این است که میان انگار سوژه و انگاره جامعه چند فرهنگی یا به تعبیر دقیق­ تر ارتباط میان فرهنگی، گسستی وجود ندارد. ما نمی ­توانیم با حفظ تقاوت هایمان با هم زندگی کنیم، مگر آن که یکدیگر را در مقام سوژه به رسمیت بشناسیم او در این فصل نگاهی هم به جنبش­ های اجتماعی از جمله جنبش زنان و همینطور سیاست هویت و نسبت آن­ها با جامعه چند فرهنگی می پردازد. در فصل ششم کتاب تورن به سیاق جامعه­ شناسی سیاسی دست بر روی مفهوم بسیار مهم ملت می گذارد. او در ابتدا بر این امر تاکید می نماید که روش فهم ملت و دولت از یکدیگر جداست او در ابتدای این فصل پرسش مهمی را مطرح می نماید که در ادامه کوشش می نماید به آن پاسخ دهد: پیش از آنکه ببینیم چگونه انواع ملی گرایی ملت را نابود نموده است، باید از آن نقش میانجی گری مطلع شویم که زمانی ملت برعهده داشت. آنگاه باید از خود پرسید آیا ملت هنوز هم می تواند نقش سوژه سیاسی را ایفا نماید و میان مدیریت مالی و سیاسی جامعه ای که درهای آن به روی رقابت بین المللی گگردده است و هویت های جماعتی آن هر چه بیشتر غیر سیاسی و متفرق می شوند، نقش میانجی را ایفا نماید؟ (302) در راستای فصل پیشین و وارد شدن به مفاهیم جامعه شناسی سیاسی او در فصل هفتم با عنوان افول دموکراسی؟ از شرایط دموکراسی در دنیا کنونی پرسش می ­کند: پیروزی لیبرالیسم مالی را نمی توان با پیروزی دموکراسی اشتباه گرفت. البته سقوط دولت های اقتدارگرا سزاوار جشن و پایکوبی است. حتی ممکن است حس کنیم حاشیه ای شدن و نابرابری فزاینده در کشورهای پساکمونیستی بهتر از سرکوب خفقان­ آور رژیم های اقتدارگرای پیشین است، اما این که گفته گردد توسعه مالی بازاری در ذات خود دموکراتیک است، فقط زبان بازی شوخ طبعانه است. او در ادامه رابطه سوژه و دموکراسی می پردازد و تاکید می نماید که دموکراسی اکنون شمایل و تعریفی نو یافته است: اکنون شاهد نوزایی روحیه دموکراتیک هستیم اما نه از بطن درگیری های حزبی بلکه از درون افکار عمومی که مخالفت خود را در برابر نفی دیگری، پاکسازی قومی، جنگ تا پای جان گروه های قومی، مذهبی، سیاسی یا اجتماعی و تداوم بخشیدن تحقیر زنان نشان می دهد. امروزه جهتگیری کلی جنبش های اجتماعی و فرهنگی دموکراتیک است، زیرا آن ها از ما می خواهند که با وجود تفاوت هایمان با هم زندگی کنیم (402)

مدرسه ای برای سوژه

تورن فصل نهایی کتاب خود با عنوان مدرسه ای برای سوژه به نظام آموزشی اختصاص داده است و در آن به امر تاکید می نماید که در شرایط کنونی آموزش در مدرسه از آموزش جایگزین در رسانه عقب افتاده است و ما ناگزیریم که درک دیرپای خود از آموزش همگانی را کنار بگذاریم او در همین راستاست که به شرح مفهوم مدرسه ای برای سوژه می پردازد. مدرسه سوژه با الگویی که آموزش را کارگزار جامعه پذیری می دانست فاصله زیادی دارد... مدرسه باید در جامعه ریشه داشته باشد و این امری ضروری است، اما به این معنا نیست که فلسفه وجودی مدرسه حرکت در جهت منفعت موجودیتی به نام جامعه است. ماموریت اصلی مدرسه افزایش ظرفیت سوژه شدن در افراد است، نه تبدیل کردنشان به شهفرایند یا کارگر(415) او در ارتباط با همین مفهوم به شرح تعابیری چون مدرسه ای برای ارتباط و مدرسه ای برای دموکراسی می پردازد و لزوم تغییر در جهت آموزش همگانی را شرح می دهد. تورن کتاب خود را با بخش مجزا فرجام سخن: اخلاق و سیاست به سرانجام می برد. او در این سرانجام بندی ابتدا با شرح دنیا دوپاره به مسائل پیش روی سوژه و نسبت اخلاق و سیاست می پردازد و به لزوم بازتعریف جدید از امر سیاسی تاکید می نماید. به قول خود او : وقتی جامعه­ ای چشم بر تحولات کاملا ویرانگر می بندد، امکان غلبه بر آن ها یا مدیریتشان را از دست می دهد. سیاست حالا از دل افکار عمومی بر می آید و نه احزاب پس ضروری است که مفاهیمی چون سیاست و اخلاق مورد بازاندیشی قرار بگیرند.

کتاب برابری و تفاوت؛ آیا می توانیم با هم زندگی کنیم با ترجمه سلمان صادقی زاده در 477 صفحه(با فونت ریز)، با شمارگان 440 نسخه و به قیمت 78000 تومان به همت نشر ثالث در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است.

منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران