هنر پته دوزی چیست و چگونه انجام می گردد؟ - مسافرت رو

هنرمندان پته دوز که معمولا زنان و دختران خانه دار هستند با یاری سوزن نقش های ذهنی را که تلفیقی از پندار ها و بینش های شخصی خودشان است را به وسیلهٔ کوک های نخی رنگی روی زمینه پارچهٔ پشمی ضخیم یا همان عریض می دوزند.

همچنین در بعضی موارد از نقش ها و طرح های کهن ایران زمین شامل بته جقه یا درخت زندگی استفاده می گردد.

همچنین بخوانید: معرفی 8 سوغاتی معروف شهر کرمان

در دوخت پته از چه وسایلی استفاده می گردد؟

پته از عریض که پارچه زمینه آن است و ریس که نخ های رنگین برای دوخت روی آن می باشد به وجود می آید. همچنین از سوزن تپستری برای دوخت ریس روی عریض استفاده می گردد.

عریض چیست؟

پارچه ای دستباف پشمی است که در قدیم با دستگاه های بافندگی چوبی فراوری می شد و از آن برای دوخت کت، دامن و پالتو استفاده می کردند. ولی امروزه دستگاه های چوبی جای خود را به دستگاه های برقی دادند و پس از آن نیز به مرور بافته های صنعتی جانشین عریض های دستباف شد و هم اکنون پته های استان کرمان نیز بیشتر این نوع پارچه های صنعتی تهیه می شوند.

ریس چیست؟

ریس نوعی نخ پشمی دست ریسی شده یا ریسیده شده به وسیلهٔ ماشین است که در رنگ های عنابی، مشکی، سبز روشن، سبز تیره، زرد، نارنجی، قرمز، آبی تیره، سبز ماشی، لاکی و… مورد استفادهه پته دوزان قرار می گیرد. میزان مصرف ریس در پته به نوع نقش و ضخامت یا نازکی نخ مورد مصرف بستگی دارد. اما به ط ور متوسط رودوزی هر متر پته به حدود 400 گرم نخ نیاز دارد.

مراحل پته دوزی از ابتدای کار تا زمان فروش

برای تهیه پته ابتدا عریض را به ابعاد لازم می برند سپس باید طرح مورد نظر را روی آن در آورند. معمولا فروشندگان مواد اولیه عریض آماده و طراحی شده در اختیار دارند که به صورت آماده به پته دوزان می فروشند.

در مرحله طراحی، ابتدا طرح را روی کاغذ کالک ترسیم می نمایند سپس خط وط طرح را به ط ور متناسب با سوزن سوراخ نموده و روی عریض منطبق می سازند و روی آن گچ یا خاکهٔ زغال می ریزند که به این کار گرته زنی می گویند. در گرته زنی برای پارچه های تیره از خاک گچ و برای پارچه های روشن از خاک زغال استفاده می گردد.

بعد از گرته زنی نقاط تعیین شده را با قلم و مرکب چین روی پارچه تعیین می سازند. پس از طراحی نقش باید نوع و رنگ نخ انتخاب گردد. برای طرح های اصیل تر از رنگهای تیره استفاده می گردد، زیرا معمولا طرح های پته نه شلوغ است و نه هندسی بنابراین رنگ های روشن نمی تواند جاذبه زیادی به آن بدهد و تیره بودن رنگ ها ارتباط نقوش را منظم تر و زیباتر می سازد. البته در سال های اخیر رنگ های روشن نیز به پته دوزی راه یافته است.

پس از انتخاب و تهیهٔ نخ، پته دوز ابتدا جای خطوط اصلی را سوزن می زند. این مرحله به دلیل آنکه نقش ها به طور خطی دوخته می گردد، به عنوان ساقه دوزی معروف است. سپس داخل نقش ها و متن با اسلوب خاصی سوزن دوزی و پر می گردد، که به این کار آب دوزی یا متن دوزی می گویند.

مرحله بعد برگ دوزی و سایه زدن با نخ پیرامون گل ها و نقش ها می باشد که از مهمترین مراحل پته دوزی است. برگ دوزی معمولاً در اطراف حاشیه و به صورت زیگزاک انجام می گردد و آن را پتک دوزی (جوانه دوزی) نیز می نامند.

پس از اتمام دوخت پته را شسته و با یاری دستگاه مخصوصی بنام نورد اتو زده و آماده فروش می نمایند.

دوخت های مورد استفاده در پته دوزی چگونه انجام می گردد؟

دوخت های مورد استفاده در پته دوزی شامل ساقه دوزی، پتک دوزی، برگ دوزی و رودوزی می باشد که اکنون روش انجام هرکدام را توضیح می دهیم:

• رو دوزی: شامل ساقه دوزی یا همان خط دوزی تمامی بخش های طرح و پر کردن فواصل خالی بین پتک ها به صورت بخیه بلند و بست زدن است. مهمترین نوع رودوزی، بخیه رومانی است.
• پتک دوزی: این مدل دوخت به دو نوع پتک مورب و مربع تقسیم می­ گردد. از پتک مورب برای دوخت متن پته و از پتک مربع برای دوخت خطوط حاشیه استفاده می گردد. نحوه دوخت پتک مربع به این صورت است که ابتدا سوزن را از یک گوشه مربع بیرون آورده و یک زاویه 90 درجه با سوزن ایجاد نموده سپس با استفاده از بخیه رومانی، زاویه دوخت را ثابت می کنیم. و برای کامل شدن مربع، همین کار را روبروی زاویه تکرار می کنیم.
• برگ دوزی: شامل بخیه های مورب و شویدی به صورت کوتاه و بلند است.

اگر به دوخت های سنتی علاقه مند هستید می توانید آموزش سرمه دوزی روی ترمه را نیز در خبرنگاران بیاموزید.

گروه خانه داری خبرنگاران