چرا پایتخت 6 توی ذوق مخاطب زده است؟

به گزارش مسافرت رو، البته پایتخت 6 با تمام ضعف هایی که دارد جذابیت های بسیاری هم دارد که توانسته مخاطب را با خود همراه کند. از این منظر یک سر و گردن از سایر کار های صدا و سیما بالاتر است.

چرا پایتخت 6 توی ذوق مخاطب زده است؟

پایتخت محبوب ترین سریال این سال هاست که در بین تمام قشر های جامعه هوادار دارد. اما سال جاری و با تغییر اجباری نویسنده و به تبع آن تغییر رفتار شخصیت ها، سروصدای بعضی طرفداران نقی معمولی و خانواده اش درآمد.

سرانجام، انتظار ها به سر رسید و پایتخت 6 در ایام نوروز روی آنتن رفت. سریالی که شخصیت هایش با تغییرات بسیاری همراه بوده اند. تغییراتی که بعضی به عنوان افت اخلاقی شخصیت ها از آن یاد می نمایند. اما رضا صائمی منتقد سینما و تلویزیون درباره این اثر چنین می گوید: فارغ از هر منظری این اثر را پدیده ای فرهنگی می دانم.

صائمی درباره تغییرات نگارشی پایتخت 6 گفت: طبیعی است وقتی نویسنده ای تغییر می نماید، متن، روایت و شخصیت پردازی ها هم تغییر خواهد نمود. نکته ای که وجود دارد این است که بسیاری از مردمی که پایتخت را دوست دارند و آن را دنبال می نمایند و جالب است که در صفحات آقای محسن تنابنده و دیگر بازیگران به جای خالی خشایار الوند اشاره می نمایند.

فارغ از مقایسه آرش عباسی؛ نویسنده این فصل با خشایار الوند چیزی که برای من مهم است و باید ذکر گردد این است که درگذشت خشایار الوند و عدم حضور او ناراحت نماینده است. اما جای خوشحالی دارد که مردم متوجه تأثیر متن و نقش فیلمنامه نویس و نویسنده در یک اثر هستند.

این در حالی است که مردم سال های سال حتی کارگردان را نمی شناختند و فقط بازیگران را می دیدند. ولی امروز به جایی رسیده ایم که تأثیر و اهمیت فیلمنامه نویس در یک سریال برای مخاطب معلوم شده است. حتی بسیاری از مردم عادی می گویند جای الوند خالی است و متن های او چقدر خوب بود. این شناخت، اتفاق مثبتی است و نشان می دهد مخاطب عام حواسش به متن هست.

ویژگی منحصر به فرد سریال پایتخت

وی در ادامه با اشاره به این نکته که هر نویسنده ای، جهان دراماتیک خود را به متن تزریق می نماید، افزود: در پایتخت، یک ویژگی به لحاظ ساختاری وجود دارد و آن هم این است که محسن تنابنده، خود سرپرست نویسندگان است. او مانند یک رهبر، سیاست های کلی را معین می نماید و نویسندگان در خدمت او قرار می گیرند.

به همین دلیل در 6 فصلی که تهیه شده و نویسندگان متعددی در آن حضور پیدا نموده اند، با وجود اینکه خشایار الوند در تمام بخش ها حضور نداشته، اما موضوع داستان چندان از خط اصلی اش خارج نمی گردد.

عنصر سفر و نقش تأثیرگذارش

وی با تأکید بر اینکه، چون همیشه سرپرست گروه نویسندگان تنابنده بوده، گفتمان کلی اثر حفظ شده است، افزود: به اعتقاد من ویژگی داستان نویسی الوند که در سری های قبلی پایتخت دیده می شد، در سری 6 وجود ندارد که همین فیلمنامه را دچار پراکندگی و تراکنش معنایی نموده است.

این ویژگی در پایتخت اهمیت زیادی داشت و آن ها همیشه از یک نقطه به نقطه دیگری می رفتند و سفر می کردند. از 6 فصل پایتخت، در چهار فصل، عنصر سفر وجود دارد و در دو سری این عنصر دیده نشد. دقیقا آن دو قسمت هم مورد نقد نهاده شد. پایتخت 4 و پایتخت 6 از عنصر سفر خالی هستند و مهمترین ویژگی پایتخت یعنی سفر از آن گرفته شده است. همین ماجرا های سفر موجب تحرک و پویایی بیشتر قصه می شد.

چالش ها و اتفاقات در سفر ها فیلمنامه را جذاب می کرد. عنصر سفر خط اصلی داستان را شکل می داد و داستانک های بعدی به این عنصر وصل می شد و باعث انتقال حس انسجام می شد. اما امروز انگار نخ تسبیح کشیده شده و هر کدام به گوشه ای افتاده اند.

باز هم یک سر و گردن از سایر کار های صدا و سیما بالاتر است

صائمی برای شرح نظرش درباره تأثیر سفر در مجموعه پایتخت با قیاس فصل های 4 و 6 بیان نمود: پایتخت 6 شخصیت محور شده است. قصه، خط داستانی معینی ندارد و مینی مال شده است. نقی راننده نماینده است و قصه های مربوط به خود را دارد.

تنها عنصر داستانی برجسته ای که می توانست به گونه دیگری روایت گردد و خط اصلی داستان باشد و جای سفر را پر کند، بازگشت بهبود بود که تنها به دو سه قسمت محدود شد. گویی مردم با شخصیت ها ارتباط برقرار نموده اند و به خاطره جمعی شان تبدیل شده اند. آن ها را به خوبی می شناسند و خصوصیاتشان را کامل می دانند. به همین دلیل این تغییر رفتار در ذوقشان خورده و ذهنیت آن ها را از بین برده است.

بنا بر گفته رضا صائمی، تغییر خلقیات شخصیت ها که برای مخاطب آزاردهنده است در پایتخت 4 هم رخ داد، مثلا کمرنگ شدن رابطه خوب نقی با هما. وی معتقد است: فقدان خط داستانی معین و حذف عنصر مهم سفر باعث شده در این کار به شخصیت ها بیشتر پرداخته گردد.

البته پایتخت 6 با تمام ضعف هایی که دارد جذابیت های بسیاری هم دارد که توانسته مخاطب را با خود همراه کند. از این منظر یک سر و گردن از سایر کار های صدا و سیما بالاتر است.

عکس های 10 سال پیش خودمان را ببینیم

صائمی با اعلام اینکه تغییرات در شخصیت های مجموعه پایتخت جبری و اجتماعی است، افزود: شخصیت ها تغییر نموده اند و سادگی گذشته را ندارند. حتی کسی مثل فهیمه حالت تهاجمی پیدا نموده و حس زرنگ بازی در این افراد دیده می گردد. فراموش نکنیم یک دهه از شروع پایتخت گذشته است.

کافی است نگاهی به عکس های 10 سال پیش خودمان بیندازیم و آن ها را مرور کنیم. یقینا حس می کنیم 10 سال پیش چقدر صاف و ساده تر بودیم و حالا چقدر تغییر نموده ایم. این تغییرات جبری و اجتماعی بوده است.

وقتی ساختار فرهنگی ما پر از اشکالات اخلاقی است و فرهنگ ریاکاری در این جامعه نهادینه شده، این افراد نیز به تدریج به این ساختار تن می دهند. اگر از منظر جامعه شناسی به مسئله نگاه کنیم یکی از مباحث مهم، تضاد بین ساختار ها و عاملیت است.

آیا ساختار ها به رفتار ما شکل می دهند یا اراده و عاملیت انسان ها، جامعه را می سازد؟ بسیاری از جامعه شناسان عقیده دارند اراده فردی در مقابل ساختار اجتماعی قوی نیست و ما تحت تأثیر محیط قرار می گیریم و رفتارمان تغییر می نماید.

پایتخت در درون خود نقد اجتماعی دارد

پایتخت در درون خود نقد دارد. مثلا ارسطو به ریاکاری نقی در ظاهر و حتی طرز نماز خواندنش نقد دارد. حتی می توان گفت: در مواردی با نقد، خط قرمز های صدا و سیما را در می نوردد. مثلا در صحنه ای که با آب زمزم شوخی می نماید و آن را با آب معمولی قاطی می نماید نوعی تقدس زدایی رخ می دهد.

این سریال نکات آسیب شناسانه و نقد اجتماعی زیادی دارد. به طور مثال ارجاع سریال به مسائل روز اجتماعی بیشتر از قبل بود. مثلا قیمت بنزین، گرانی و .... اما زمانی این مولفه ها یاری نماینده هستند که فیلمنامه منسجم تری داشته باشیم و تمام مولفه ها در خدمت فیلمنامه باشند. به قول اهالی موسیقی خارج از نت نزنند.

چرایی تغییر شخصیت ها

صائمی در پاسخ به این پرسش که آیا افت اخلاقی شخصیت ها در پایتخت 6 اتفاق افتاده است یا خیر؟ بیان نمود: به دلیل اینکه قصه به جای داستان محور بودن شخصیت محور شده، ما تغییرات شخصیت ها را بیشتر می بینیم. بعضی از این تغییرات بیرونی است که شامل هویت اجتماعی و حرفه ای آنهاست. مثلا شغل ها تغییر نموده و نقی به قول خودش مجلسی آدم شده است.

این تغییر شغل فقط تغییر حرفه نیست. او مجبور است رفتار خود، ظاهر و ادبیاتش را تغییر دهد. از طرفی هما یکباره گوینده خبر می گردد. ارسطو از زندان سر درمی آورد، بیکار است و با گروهی قاچاقچی همکار می گردد.

حتی می بینیم فهیمه که خانه دار بود، شاغل شده است. مشکل معیشتی وجود دارد و همه درگیر معیشت هستند. یعنی منفعت های فردی پررنگ شده است. این نکته در گفت وگوی نقی و بهبود در قسمت ماقبل آخر مورد اشاره نهاده شد. یک نقد اجتماعی در درون پایتخت 6 وجود دارد.

اگر این آدم ها همان سادگی گذشته را داشتند این نقد به سریال وارد بود که این افراد در کدام دوره زندگی می نمایند و همه اتفاقات و دیالوگ ها شعار است. وقتی به سمت رئالیسم اجتماعی می رویم و می خواهیم آسیب شناسی داشته باشیم، چنین اتفاقاتی رخ می دهد.

آیینه ای که واقعیت های تلخ و گزنده را به نمایش می گذارد

وی در ادامه توضیح داد: از منظر روانشناسی، چون مخاطب سال ها با این شخصیت ها زندگی نموده، آن ها را دوست دارد و نسبت به آن ها سمپات دارد به همین دلیل توقع و انتظار رفتار های منفی و پرخاشگرانه از آنان ندارد. این تغییرات در همه ما و موقعیت های اجتماعی وجود دارد.

اما وقتی به عرصه نمایش گذاشته می گردد مثل آیینه ای واقعیت های تلخ و گزنده جامعه را به نمایش می گذارد. این، انتقاد ضمیر ناخودآگاه مخاطب به خودمان و شرایط بد اخلاقی در جامعه ما است.

شخصیت های پایتخت برای ما نماد کهن الگو ها و هنجار هایی بوده اند که برایمان کمرنگ شده بود و با دیدن آن ها به حس آرامش دست پیدا می کردیم. اما الان با دیدن تنش بین آن ها این تنش به خود ما منتقل می گردد. انتظار ما از این شخصیت ها از بین می رود.

به همین دلیل آزاردهنده است. اگر بخواهیم از منظر نمایشی نگاه کنیم و بگوییم همه خوب هستند و تضاد و تناقضی وجود ندارد موقعیت کمدی از بین می رود. چون بخشی از شکل گیری موقعیت کمیک به دلیل همین تضاد ها و تناقض ها است.

مشکل در شخصیت پردازی

این منتقد درباره یکی از تناقضات دیده شده در پایتخت 6 چنین گفت: مثلا در پایتخت 5 بسیاری به رفتار های بی ادبانه بهتاش انتقاد شدیدی داشتند، ولی در سرانجام داستان و در هواپیما او عذرخواهی می نماید و نتیجه گیری اخلاقی دارد. اما آنچه ما امروز می بینیم نقض همین رویکرد های اخلاقی در این سریال است.

مثلا بهتاش در دستشویی گریه می نماید و رابطه ای اخلاقی بین او و نقی شکل می گیرد. انتظار داریم شاهد تحولی از بهتاش باشیم، ولی در قسمت های بعدی می بینیم همانطور بی ادبی می نماید و چالش دارد. این مشکل در شخصیت پردازی است.

اگر او متنبه شده و تغییر نموده چرا دوباره در صحنه های بعدی این تحول اخلاقی را نقض می نماید. به طور مثال وقتی پدر او می آید انتظار نداریم بهتاش همان رفتار را که با باقی خانواده اش دارد با پدر خود داشته باشد. حداقل برای روز های اول چنین انتظاری نبود. برای مثال این تغییر در فرزند کوچک یعنی بهروز دیده می گردد و بعد از آمدن پدر زبان درازی و بی ادبی در او دیده نمی گردد.

پایتخت ترکیبی از خنده و خردمندی است

صائمی با برشمردن ویژگی های مثبت پایتخت و عواملی که باعث تبدیل شدن این مجموعه به یک پدیده فرهنگی شده است، گفت: به نظر من پایتخت قابلیت های خوبی دارد و همچنان می تواند ادامه داشته باشد. این اولین تجربه آرش عباسی در این مجموعه بود.

او باید در مورد نقد ها تأمل کند که ما با داستان پخته تری روبه رو شویم. اشکالاتی که از پایتخت 6 گرفته می گردد به هیچ وجه به معنی نفی ارزش های آن نیست. نظر شخصی خود من این است که این اثر همچنان یکی از کار های خوب تلویزیون است. این سریال حرف های زیادی دارد و برخلاف نظر عده ای که بعضی موارد را مسخره بازی های عده ای می دانند، از منظر جامعه شناسی و روانشناسی اجتماعی بسیار تحلیل پذیر است.

ما می توانیم بسیاری از مسائل اجتماعی را در پایتخت ببینیم، این کار صرفا برای خنده نیست. من عقیده دارم پایتخت ترکیبی از خنده و خردمندی است و هر دو را با هم دارد هم شما را می خنداند و هم شما را به فکر کردن وا می دارد. فارغ از هر منظری، این کار را پدیده ای فرهنگی می دانم.

محسن تنابنده در اجرای نقی معمولی نابغه بازیگری است و فوق العاده است. مساله فقط لهجه نیست. بلکه درک درست از رفتارشناسی بومی منطقه در او دیده می گردد و یا در مورد فهیمه باید گفت: نبوغش فراتر از تقلید لهجه است. پایتخت قابلیت های روانشناختی خوبی دارد.

سختی های ساخت آثار کمدی

برای کسانی که مقایسه می نمایند می گویم مگر ما چند سریال کمدی پیروز در جهان داریم که بخواهیم پایتخت را با آنان مقایسه کنیم. در غرب محدودیتی در مورد شوخی های جنسی وجود ندارد. بسیاری از شوخی ها بر محور اروتیک است.

اما ما اینجا چنین کاری نمی توانیم انجام دهیم. از طرفی هم آستانه خنده مردم به دلیل نهادینه شدن افسردگی و روحیه شادی که مردم ندارند، بسیار بالاست. ساخت این نوع کمدی در ایران با وجود ممیزی ها، خط قرمز ها و موانعی که وجود دارد کار بسیار سختی است.

نقد ها به پایتخت از سر حب است

وی درباره نقد هایی که بر این مجموعه شده بیان نمود: وقتی این اثر را نقد می کنیم و ظرفیت های پایتخت را می سنجیم باید عوامل بازدارنده و موانعی که در راستا ساخت چنین مجموعه هایی وجود دارد لحاظ گردد. بسیاری از نقد ها از سر حب است، نه از سر بغض؛ چون اثر را دوست دارند و طی این سال ها با این اثر ارتباط برقرار نموده اند، نقد هایی هم می نمایند.

گاهی هم نقد همراه با کینه دیده می گردد که نقد به متن نیست و به دلیل عوامل بیرونی است. خیلی ها حسادت ها را با نقد یکی فرض می نمایند. من به عنوان یک منتقد می گویم نقدم از سر حب است و برای بهبود بخشیدن به تنها اثری است که از تلویزیون دنبال می کنم.

منبع: فرادید
انتشار: 7 خرداد 1399 بروزرسانی: 6 مهر 1399 گردآورنده: mosaferatro.ir شناسه مطلب: 1010

به "چرا پایتخت 6 توی ذوق مخاطب زده است؟" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "چرا پایتخت 6 توی ذوق مخاطب زده است؟"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید